معرفی شهرستان درگز
| دَرگَز | ||
|---|---|---|
| ||
| اطلاعات | ||
| کشور : | ایران  | |
| استان : | خراسان رضوی | |
| شهرستان : | درگز | |
| بخش : | درگز | |
| جمعیت : (۱۳۸۳) | ۳۱٬۱۶۲ | |
| ارتفاع از سطح دریا : | ۴۷۹ متر [۱] | |
| پیش‌شماره تلفنی : | ۰۵۸۲۵۲۲ | |
| وب‌گاه : | [۲] | |
درگز یا دره گز یکی از شهرهای استان خراسان رضوی در شمال شرقی ایران است. درگز که تا تهران ۱۱۵۰ و تا مشهد ۲۵۵ کیلومتر فاصله دارد از شمال به مرز ایران و ترکمنستان از مشرق و جنوب شرقی به مشهد از جنوب به چناران و از مغرب به قوچان محدود و مختصات آن ۳۷ درجه و ۳۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۹ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی است. از اماکن دیدنی این شهر می‌توان به آب گرم الله‌اکبر و پارک ملی تندوره اشاره کرد. شهر درگز ، شهري با سابقه درخشان تاريخي ، شهري كه قبلاً به نام ابيورد معروف بوده و در تاريخ فكر و تمدن اسلامي به تعدادي از انديشمندان و بزرگان برخورد مي كنيم كه عنوان ابيوردي را با خود داشته اند . شهري كه خاوران نام داشته و از مناطق باستاني پارتهاي قديم در خراسان بوده ،در ۳ كيلومتري همين شهر آثار و بقايايي موجود است كه به پنج هزار سال قبل از ميلاد مي رسد ، يعني سابقه شهرنشيني و مدني درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پيش مي رسد ، يعني درگز وارث يك تمدن هفت هزار ساله مي باشد . » شهر و ناحيه درگز از دوران پيش از اسلام تاكنون داراگرد ، نسيايا ، آپاوارتاكن ، باورد ، ابيورد ، اتك ،نسايا ، نسا ، درون ، خاوران و دريجز ناميده مي شده است . ناحيه درگز در گذشته يكي از نقاط مهم باستاني پارت و خراسان بود كه به موجب قرارداد ننگين آخال ۱۲۶۱ هـ . ش / ۱۸۸۲ م ، كنارة آباد و تاريخي آن ، از تجن تا نزديكي عشق آباد ، از ايران جدا شده و جزء تركمنستان گرديد .
درباره نامگذاري اين شهرستان ، تا كنون داوري هاي گوناگوني داده شده است . شماري گفته اند چون در اين ناحيه بيشه و درخت گز زيادي وجود داشته ، به « دره گز » سرشناس شده است ، كه اين نامگذاري درست نيست . داوري درست تر ، از سده ۳ پ . م ، يعني زمان اشكانيان است . پس از آن كه اشكانيان عليه سلوكيان برخاستند ، اشك اول ( ارشاك ) در ضمن نبرد كشته شد ، ولي برادرش تيرداد به پيروزي رسيد و شهري به نام داراگرد ، در پارتياي اصلي بنياد گذارد . آپاوارتاكن ، كه بعضي آن را پارتياي اصلي و شماري پارتياي ويژه نوشته اند، به ناحيه شمال پارت گفته مي شود. پيرنيا بر پايه نوشته هاي تاريخ و جغرافي نگاران پيشين ، پارت اصلي را كوهستان و دشت كردان در خراسان و اتك و به بيان ديگر بين بيابان مشهد و كوير خوارزم دانسته است .
بنابراين نواحي درگز ، بجنورد ، اسفراين ، قوچان ، شيروان و كلات در قلمرو پارت اصلي قرار داشته است . ايزيدورخاراكسي كه در سده ۳ پ . م مي زيست ، محل شهر دارا را در شمال پارت تعيين كرده و به آن « آپاوارتانن » گفته اند . ژوستن ( سده ۲ پ . م ) محل اين شهر را در دامنه كوه زاپاتنن و پلين ، دانشمند رومي ( سده ۱ پ . م ) در دامنه كوه آپاوارتن دانسته اند . ژوستن ،آپاروارتن ، كوه ابيورد كه در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد مي گفتند ، دانسته است .
دايرة المعارف اسلامي ، ابيورد را سرزمين نياكان اشكاني و محل شهر دارا را در آن جا تعيين كرده است . بنابراين بايستي شهر « دارا » در دامنه كوههاي درگز قرار داشته باشد .از آن جا كه به گفته پلوتارك و تائيدهارولد لمب ، نويسنده كتاب قدم به قدم با اسكندر ، دارا ، آخرين پادشاه هخامنشي در اين ناحيه كشته شده است ، اشكانيان نام پايتخت نخستين خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در روزگار كهن ، به معناي شهر بوده ، واژگان سياوش گرد ، پيروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بيژن گرد ، خسروگرد و… بيانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد يعني شهر دارا نيز روي همين معنا پديد آمده است . در روزگار ساسانيان تغييرات زيادي در حد و حدود شهرهاي اين منطقه صورت مي گيرد و ابيورد كه شامل منطقه وسيعي بوده و تا دامنه كوههاي درگز گسترده بوده است ، مركزيت پيدا مي كند .
حاكم ابيورد را « بهمنه » مي ناميدند كه به صلح تسليم مسلمانان شد . پس از تسلط اعراب اين سرزمين يكي از پايگاههاي مهم مسلمانان قرار گرفت . بعضي از محققان اين چنين اظهار نظر كرده اند كه در قلعه داراگرد كه در زمان ساسانيان مركز روحانيون زرتشتي و داراي ضرابخانه بوده است ، در اواخر قرن اول هجري قمري سكه ضرب شده است . حدود منطقه ابيورد در اين زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است . اين سرزمين كه در انتهاي دشت قراقوم بر سر راه قبايل مختلف مهاجم دشتهاي داخلي آسيا در ابتداي اولين خطه جلگه هاي حاصلخيز خراسان قرار گرفته است ، بنابر موقعيت طبيعي و نظامي از دير باز محل كشمكشها و زد و خوردهاي اقوام مختلف بوده است . با سقوط سامانيان دفاع ولايات شمالي ايران در برابر حملات چادر نشين ها به سستي گرائيد و هجوم صحرا نشينان آسياي مركزي به خراسان فزوني گرفت .
به روزگار سلطان محمود غزنوي تركمانان ( غزان ) به منطقه نسا و ابيورد و درگز هجوم آوردند و در اين شهرها سكني گزيدند و تركي شدن اين نواحي آغاز گرديد . محققان محلي دوران سلجوقيان و اوايل خوارزمشاهيان را دوره شكوفايي خاوران ( ابيورد را از قرن ۴ به بعد خاوران مي گفتند ) ناميده اند ، شيخ محمد شهرستاني ، انوري ابيوردي ، اسعد مهنه يي و … از اين سرزمين برخاستند . به همت اينان خاوران يكي از مراكز علمي شد . به روزگار چنگيز ، پسرش « تولي » ابيورد را تصرف كرد و به نهب و تاراج اهالي پرداخت و آن شهر زيبا را كه در آن عالمي از عمارات موج مي زد با خاك يكسان نمود و اكثر مردم را از دم تيغ گذراند . البته ابيورد در نهضتهاي شيعه كه در اواخر دوران بني اميه در سراسر خراسان صورت گرفته بود سهمي بزرگ داشته است و نيز در قيامهاي عليه حكام عباسي در قرن سوم هجري شركت جستند . در زمان خلافت هارون ۱۸۵ ق . شخصي به نام ابوالخسيب بر ضد عباسيان و عامل آنان در خراسان قيام كرد و بر ابيورد تسلط پيدا كرد . اين شهر با اين همه عظمت و زرگي پس از هجوم مغولان و بعد از او تيمور ورونق خود را از دست داد و از اواخر قرن هشتم كه شهرها و آباديهاي اين منطقه مورد تجاوز و اشغال ازبكان قرار گرفت دوران قدرت آن شروع گرديد .
در اوايل عصر افشاري ساختن مسجد بزرگي در مولود آباد ( زادگاه نادر ) و برخي ساختمانها در شهر نشاني از گسترش و رونق درگز مي باشد ، ولي ويراني هايي كه ناشي از تهاجمات اقوام همسايه بود ، همراه با عدم توجه حكومت مركزي وخصوصاً جدايي قسمت آباد و تاريخي آن ( با ۹ هزار خانوار جمعيت و ۲۴ شهرك و روستا ) كه نام ابيورد را نيز با خود دارد ، توانائي هاي اين شهر را به فراموشي سپرد . اكنون اندك آثار به جا مانده در شهر درگز مربوط به حاشيه باز يكي از دامنه كوههاي هزار مسجد ( درگز فعلي ) مي باشد . در حاليكه آثار تاريخي بي نظيري از دوره اشكانيان و دوران اسلامي در آن سوي مرزها قرارگرفته است .
جاذبه های گردشگری و تاریخی درگز:
تپه خاخيان
تپه صاحبجان
تپه غازان بيك
نوروز تپه
تپه يوخار قلعه
پلكان نادري
امامزاده محمد ديباج
بقعه ابوالمعجن
قدمگاه
زيارتگاه سيد قاضي سلطان
امامزاده سيد يوسف
زيارتگاه علي بلاغ
آرامگاه صيد علي خان درگزي
غار قزلق
غار شادمينه(شادمهنه)
www.ghalamyaz.com